Forex İşlem Hacmi Nedemek hakkında detaylı bilgi almak için lütfen başlığa tıklayınız www.internetbankasi.org
Teknik analizde kullanılan göstergelerin hemen hemen tümü fiyat verilerine dayanır. Burada ya fiyatların kendisini, ya da bunların hareketli ortalama veya osilatör (iki uç değer arasında salınan göstergeler) vb. şeklindeki istatistiksel türevlerini kullanırız. Ancak işlem hacmi bağımsız bir değişkendir ve bu nedenle de fiyat hareketinin doğrulanması için çok faydalı bir araçtır. Hacmi bu amaçla kullanmanın sayısız yolu bulunur. Örneğin osilatörler, on-balance hacim grafikleri ve hem fiyat hem de hacim bilgilerini kullanan göstergelerin oluşturulması gibi… Bu gibi daha gelişmiş yöntemleri gelecek yazılarımızda daha ayrıntılı olarak inceleyeceğiz. Bu yazımızda sadece temel bilgilere odaklanacağız.
Öncelikle önemli olan nokta, alıcılar ile satıcılar arasında işlem hacmi açısından tam bir denge bulunduğunun anlaşılmış olmasıdır; çünkü alınan ile satılan menkul değer miktarı birbirine tamamen eşittir. Fiyat hareketlerine neden olan, alıcıların ve satıcıların göreceli olarak ne derece istekli olduklarıdır. Eğer satıcılar alıcılara oranla daha istekliyse fiyatlar düşer veya durum tam tersi ise fiyatlar yükselir.
İşlem hacmi, grafiklerde genellikle fiyatın altında histogram (çubuk grafik) olarak gösterilir. Bu, işlemlerdeki genişleme ve daralmaları yansıttığından, yararlı bir görsel sunumdur. Hacmi yorumlamanın birkaç temel kuralı vardır. Ancak, bu konuya girmeden önce, işlem hacmi düzeyindeki değişim ile, yakın geçmişe ilişkin göreceli değişimin kastedildiğini açıklamakta fayda var. Örneğin New York Borsası NYSE’nin yüz milyonlar seviyesindeki bugünkü işlem hacmi ile, yüzyılın başındaki bir milyondan daha düşük hacimlerini karşılaştırmak mümkün değildir. Bunun nedeni bugüne dek borsaya kote olan şirket sayısının artmış olmasıdır. Ayrıca vadeli işlemler ve opsiyon işlemleri de artmış olup, artık düşük komisyon oranları ile daha yüksek işlem hacimleri özendirilmektedir. Ancak, bu hafta içinde gerçekleşen yüksek hacim ile örneğin iki hafta önceki hacmi karşılaştırabilirsiniz. Aşağıda, işlem hacminin nasıl yorumlanması gerektiği ve bunun temel ilkeleri özetlenmiştir:
1. Hacmin gelişimi trende paralel olmalıdır
Fiyatlar yükselirken işlem hacmi artmakta, düşerken de Şekil 1’de gösterildiği gibi daralmaktadır.
Şekil 1 Hacmin gelişimi trende paralel olmalıdır
Şekil 2 ‘de görüldüğü gibi artan veya daralan hacimden söz ederken, yalnızca bir seansın değil işlem hacminin genel trendini kastediyoruz. Yeşil renkli ok artan bir trendi gösteriyor. Ancak bu trendin içinde, iki kırmızı ok ile işaretlenmiş olanlar gibi bazı seansların hacminin yakın günlere göre düşük olduğu görülüyor. Fiyatlar yükselirken artan hacim, piyasanın hareketi hakkında normal gidişatın – yani yükseliş trendinin sağlam olduğu – dışında başka bir şey söylemez.
Şekil 2 Hacmin gelişimi trende paralel olmalıdır
Ancak, Mexico Fund hissesini gösteren fiyatlar Grafik 1‘deki gibi yükselirken, hacmin trendi aşağı yönlüdür. Bu anormal bir durum olup bizi fiyatlardaki yükselişin yeni ve agresif alıcıların istekliliğinden çok, satıcıların yokluğundan kaynaklandığı konusunda uyarır.
Grafik 1 Mexico Fonu
Düşüş piyasasındaki rallilerin, işlem hacminin daraldığı Şekil 3’teki kısa süren düşüş piyasası rallisinde olduğu gibi, genellikle azalan hacim trendi ile ilişkilendiğine tanık olursunuz. Azalan hacim ve yükselen fiyatlarda olduğu gibi, düşen fiyatlar ve artan işlem hacmi de anormaldir. Sağlıklı bir piyasada fiyatlar ve hacim birlikte geriler, çünkü satışların artmasından çok alıcıların yokluğu söz konusudur. Ancak fiyatlar düşerken hacim artıyorsa, bu bize aşağı yönlü baskının satıcıların aşırı agresif olmalarından kaynaklandığını ve bunun geleceğe yönelik iyiye yönelik işaret olmadığını gösterir.
Şekil 3 Rallilerde Azalan Hacim Aşağı Yöne İşaret Eder
Bu açıdan bakıldığında, Grafik 2 Nucor grafiğinde fiyat düşmeye başlarken, artan işlem hacmi göze çarpıyor. Bu çok karmaşık ancak yine de çok önemli bir işarettir; çünkü bu bize satıcıların endişelenmeye başladığını gösterir. Fiyatların düşüşe geçmiş olması bize, alıcıların yeterince istekli olmadığı hakkında bilgi verir. Sıklıkla, bir rallinin ardından fiyatların gevşemeye başladığını görürüz. Ancak gevşemenin başladığı birinci veya ikinci gün işlem hacmi dikkat çekici şekilde artar. Bu anormal durum yine bir tehlike sinyali oluşturur; çünkü bu durum, fiyatların alıcıların yokluğu nedeniyle kendiliğinden değil, satıcıların baskısı nedeniyle düştüğünü gösterir.
Grafik 2 Nucor
2. Yükselişlerde işlem hacmi fiyatlardan önce hareket eder
İşlem hacminin, fiyatlardan önce bir tepe oluşturması normaldir. Şekil 4‘te işlem hacminin A noktasında, fiyatların ise C noktasında tepe yaptığı görülüyor. C noktasında işlem hacmi seviyesi, A ve B noktalarına göre daha düşüktür. B noktasında fiyat ile hacim arasında ters yönde hareket başlıyor, fiyatlar yükselmeye devam ederken hacim daha aşağıda tepe yapmaya başlıyor. Bu biçimde hareketler bize, fiyatların artık istekli alıcıların yarattığı para girişi ile desteklenmediğini ve sürmekte olan trende şüpheyle bakmak gerektiğini söyler.
Şekil 4 Yükselen fiyatlar artan işlem hacmi ile desteklenmelidir
Grafik 3‘teki IBM grafiği üzerinde iki yorum kuralı gösteriliyor. Önce, işlem hacminin önceden düşüşe başlaması konspetini görüyoruz. Daha sonra, düşüşün başladığı ilk iki günde hacmin nasıl dikkate değer bir oranda arttığına dikkat ediniz. Bu, yukarıda da anlatıldığı gibi anormaldir; çünkü işlem hacmi trende paralel değildir; bu yüzden de düşüşe işaret eden bir sinyaldir.
Grafik 3 IBM
3. Bir düşüşün ardından aşırı yüksek hacim ile bir ‘satış zirvesi” oluşur ve bu genellikle yukarı yönlü bir işaret olarak kabul edilir.
Şekil 5‘te fiyatların bir süre düştükten sonra işlem hacmindeki yüksek artış ile birlikte yukarı döndüğü bir piyasa görülüyor. Bu, “satış zirvesi” olarak nitelendirilmekte olup, burası arz fazlasının karşılandığı noktayı temsil eder. Bu gibi düşüşler genellikle kötü haberler ile tetiklenir, zayıf ve bilgisiz yatırımcıları buldukları her fiyata satış yapmaya sevk eder. Fiyatlar yeterince düştükten sonra, kötü haberleri daha iyi değerlendirebilen daha bilgili alıcılar devreye girerek arz fazlasını karşılamaya başlarlar ve böylece fiyatlar yukarı döner. “Satış zirvesi”’ ya bir dibi temsil eder ya da bunu bir ralli ve ardından yeni en düşük seviyelerin görüldüğü bir hareket izler. Her iki halde de “satış zirvesi” ile oluşan dibin oldukça uzun bir süre üzerinde kalınır. Bu “oldukça uzun bir süre”, grafiğin zaman aralığına bağlı olarak değişir. Gün içi bir grafikte yer alan bir “satış zirvesi” asla, aylık veya daha uzun vadeli bir grafikte görülen bir “satış zirvesi” kadar güçlü olmaz.
Satış büyük miktarda bir hacmi cezbettiğinden, bunu izleyen yükselişte hacmin azalan eğilimde olması doğaldır. Bu, azalan işlem hacmiyle birlikte gerçekleşen yukarı yönlü bir fiyat hareketinin, yükseliş sinyali olan kabul edildiği nadir hallerden biridir.
Şekil 5 – “Satış zirvesi” yukarı yönü işaret eder
Şekil 6’da gösterildiği gibi “satış zirvesi” sonrasında yaşanan rallinin ardından aşağıdaki dip genellikle tekrar test edilmektedir. Satışa olan ilginin bariz bir şekilde azaldığını gösteren ve bir önceki dipte meydana gelen aşırı heyecanla karşılaştırıldığında iyice düşmüş olan işlem hacmi, bu testin başarısı konusunda ipucu verir. İkinci dipte ilginin azalmış olması, alıcılar ve satıcılar arasında çok hassas bir denge kurulduğunu gösterir. Bunun sonucunda bir rallinin başlaması halinde, bu ralli genellikle büyük bir hareketin ilk aşaması olmaktadır.
Şekil 6 – Dip seviyelerin test edilmesi sırasında düşük hacme dikkat edin
4. Önemli bir dipte rekor seviyede hacim oluşması, genellikle büyük çaplı bir rallinin habercisidir.
Şekil 7‘de büyük çaplı bir düşüşü izleyen bir ralli gösterilmiştir. Ancak, hacim rekor seviyelere yükselmiştir. Bu tip bir hareket, genellikle piyasadaki algılamanın tam tersine döneceğinin habercisi olan bir uyarıdır. Hemen akla gelen örnekler New York Borsası’nda 1982 ve 1984 düşüş piyasalarında ve Ekim 1998 ara düzeltmesinde meydana gelen diplerde oluşan rekor işlem hacimleridir. Aynı olay Ekim 1998’de bono vadeli piyasasında da görülmüştür. Bu tür piyasa hareketleri çok sık oluşmaz, oluştuklarında ise hafife alınmamalıdır.
Şekil 7 – Parabolik artış yükseliş işaretidir
5. Fiyat ve işlem hacminde meydana gelen parabolik hareketler düşüş işaretidir.
Son şekilde (Şekil 
hem fiyat hem de hacim açısından parabolik bir yükseliş görüyoruz. Bu gibi hareketler seyrini tamamladıktan sonra genellikle yorulma işareti olarak görülür. Bu gibi hallerde, fiyat ve hacmin aynı anda, bir önceki yükselişin sonu ile ilişkilendirilen aynı hız ile dönmeleri normaldir.
Şekil 8 – Uzun bir düşüşten sonra aniden artan işlem hacmi yükseliş işaretidir.
Özet:
İşlem hacmi trend olarak değerlendirilir ve bu trendler her zaman yakın geçmiş ile karşılaştırılarak yorumlanır.
Hacmin yükselen fiyatlara paralel olarak artması ve düşen fiyatlarla daralması normaldir. Bunun aksi gelişmeler anormal olarak görülür ve trend dönüşünün yakın olduğuna işaret eder.
Yükseliş trendlerinde hacmin, fiyatlardan önce hareket etmesi normaldir.
“Satış zirvesi” ile piyasa yatışır. Bu, kesin olarak bir dibe işaret etmese dahi, ardından hemen hemen her zaman bir ralli gelir.
Rekor işlem hacimleri görülen önemli dipler, genellikle güçlü birer ralli sinyalidir.
Dikkat:
“Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde ikamet eden vatandaşlara 31.08.2011 tarihi itibariyle Sermaye Piyasası Kurulu Forex i Yasaklamıştır. Bu yüzden Türkiye Cumhuriyetinde ikamet eden kullanıcılar Forex ile işlem yapmak için boşuna bir çaba içine girmesinler. Ziraa Foreks siteleri Ülkemizde ikamet edenleri kabul etmemektedir.”
